جمشیدی خراسانی jamshidi khorasani

بسم اللّه الرحمن الرحیم

باب فی فهرست أبواب الکتاب و لیس معدودا فی الأبواب و هو على فصول ستة

الفصل الأول فی المعارف

الباب الأول)فی معرفة الروح الذی أخذت من تفصیل نشأته ما سطرته فی هذا الکتاب و ما کان بینی و بینه من الأسرار

(الباب الثانی)فی معرفة مراتب الحروف و الحرکات من العالم و ما لها من الأسماء الحسنى و معرفة الکلمات التی توهم التشبیه و معرفة العلم و العالم و المعلوم

(الباب الثالث)فی تنزیه الحق عما فی طی الکلمات التی أطلقت علیه فی کتابه و على لسان رسوله ع من التشبیه و التجسیم

(الباب الرابع) فی سبب بدء العالم و نشئه و مراتب الأسماء الحسنى فی العالم (الباب الخامس)فی معرفة أسرار بسم اللّه الرحمن الرحیم من جهة ما لا من جمیع وجوهه

(الباب السادس)فی معرفة بدء الخلق الروحانی و من هو أول موجود فیه و مم وجد و فیم وجد و على أی مثال وجد و لم وجد و ما غایته و معرفة أفلاک العالم الأکبر و الأصغر

(الباب السابع)فی معرفة بدء الجسوم الإنسانیة و هو آخر موجود من العالم الأکبر

(الباب الثامن)فی معرفة الأرض التی خلقت من بقیة خمیرة طینة آدم ع و ما فیها من الغرائب و العجائب و تسمى أرض الحقیقة

(الباب التاسع)فی معرفة وجود الأرواح الناریة المارجیة

(الباب العاشر)فی معرفة دورة الملک و أول منفصل فیها عن أول موجود و آخر منفصل فیها عن آخر منفصل عنه و بما ذا عمر الموضع المنفصل عنه منهما و تمهید اللّه هذه المملکة حتى جاء ملیکها و ما مرتبة العالم الذی بین عیسى ع و بین محمد صلى اللّه علیه و سلم

(الباب الحادی عشر)فی معرفة آبائنا العلویات و أمهاتنا السفلیات

(الباب الثانی عشر)فی معرفة دورة سید العالم محمد صلى اللّه علیه و سلم و أن الزمان فی وقته استدار کهیئته یوم خلقه اللّه تعالى

(الباب الثالث عشر)فی معرفة حملة العرش و هم إسرافیل و آدم و میکائیل و إبراهیم و جبریل و محمد و رضوان و مالک علیهم السلام

(الباب الرابع عشر)فی معرفة أسرار أنباء الأولیاء و أقطاب الأمم من آدم إلى محمد علیهما السلام و أن القطب واحد منذ خلقه اللّه لم یمت و أین مسکنه

(الباب الخامس عشر)فی معرفة الأنفاس و معرفة أقطابها المحققین بها و أسرارهم

(الباب السادس عشر)فی معرفة المنازل السفلیة و العلوم الکونیة و مبدأ معرفة الحق تعالى منها و معرفة الأوتاد و الأشخاص السبعة البدلاء و من تولاهم من الأرواح العلویة و ترتیب أفلاکها

(الباب السابع عشر)فی معرفة انتقال العلوم الکونیة و نبذ من العلوم الإلهیة الممدة الأصلیة

(الباب الثامن عشر)فی معرفة علم المتهجدین و ما یتعلق به من المسائل و مقداره فی مراتب العلوم و ما یظهر منه من العلوم فی الوجود الکونی

(الباب التاسع عشر)فی سبب نقص العلوم و زیادتها و قوله تعالى وَ قُلْ رَبِّ زِدْنِی عِلْماً و قوله ع إن اللّه لا یقبض العلم انتزاعا ینتزعه من صدور العلماء و لکن یقبضه بقبض العلماء الحدیث

(الباب الموفی عشرین)فی معرفة العلم العیسوى و من أین جاء و إلى أین ینتهی و کیفیته و هل تعلق بطول العالم أو بعرضه أو بهما

(الباب الحادی و العشرون)فی معرفة ثلاثة علوم کونیة و توالج بعضها فی بعض

(الباب الثانی و العشرون)فی معرفة علم المنزل و المنازل و ترتیب جمیع العلوم الکونیة

(الباب الثالث و العشرون)فی معرفة الأقطاب المصونین و أسرار منازل صونهم

(الباب الرابع و العشرون)فی معرفة جاءت عن العلوم الکونیة و ما تتضمنه من العجائب و من حصلها من العالم و مراتب أقطابهم و أسرار الاشتراک بین شریعتین و القلوب المتعشقة بالأنفاس و أصلها و إلى کم تنتهی منازلها

(الباب الخامس و العشرون)فی معرفة وتد مخصوص معمر و أسرار الأقطاب المختصین بأربعة أصناف من العالم و سر المنزل و المنازل و من دخله من العالم

(الباب السادس و العشرون)فی معرفة أقطاب الرموز و تلویحات من أسرارهم و علومهم

(الباب السابع و العشرون)فی معرفة أقطاب صل فقد نویت وصالک و هو من منازل العالم النورانی و أسرارهم

(الباب الثامن و العشرون)فی معرفة أقطاب أَ لَمْ تَرَ کَیْفَ

(الباب التاسع و العشرون)فی معرفة سر سلمان الذی ألحقه بأهل البیت و الأقطاب الذین منهم ورثه و معرفة أسرارهم (الباب الثلاثون)فی معرفة الطبقة الأولى و الثانیة من الأقطاب الرکبانیة

(الباب الحادی و الثلاثون)فی معرفة أصول الرکبان (الباب الثانی و الثلاثون)فی معرفة الأقطاب المدبرین من الفرقة الثانیة الرکبانیة

(الباب الثالث و الثلاثون)فی معرفة الأقطاب النیاتیین و أسرارهم و کیفیة أصولهم (الباب الرابع و الثلاثون)فی معرفة شخص تحقق فی منزل الأنفاس فعاین بها أسرارا أذکرها

(الباب الخامس و الثلاثون)فی معرفة هذا الشخص المحقق فی منزل الأنفاس و أسراره بعد موته

(الباب السادس و الثلاثون)فی معرفة العیسویین و أقطابهم و أصولهم (الباب السابع و الثلاثون)فی معرفة الأقطاب العیسویین و أسرارهم

(الباب الثامن و الثلاثون)فی معرفة من اطلع على المقام المحمدی و لم ینله من الأقطاب

(الباب التاسع و الثلاثون)فی معرفة المنزل الذی ینحط إلیه الولی إذا طرده الحق عافانا اللّه و إیاک و ما یتعلق بهذا المنزل من العجائب و العلوم الإلهیة و معرفة أسرار أقطاب هذا المنزل

(الباب الأربعون)فی معرفة منزل مجاور لعلم جزئی من علوم الکون و ترتیبه و غرائبه و أقطابه

(الباب الحادی و الأربعون)فی معرفة أهل اللیل و اختلاف طبقاتهم و تباینهم فی مراتبهم و أسرار أقطابهم

(الباب الثانی و الأربعون)فی معرفة الفتوة و الفتیان و منازلهم و طبقاتهم و أسرار أقطابهم

(الباب الثالث و الأربعون)فی معرفة جماعة من أقطاب الورعین و عامة ذلک المقام

(الباب الرابع و الأربعون)فی معرفة البهالیل و أئمتهم فی البهللة

(الباب الخامس و الأربعون)فی معرفة من عاد بعد ما وصل و من جعله یعود

(الباب السادس و الأربعون)فی معرفة العلم القلیل و من حصله من الصالحین

(الباب السابع و الأربعون)فی معرفة أسرار و وصف المنازل السفلیة و مقاماتها و کیف یرتاح العارف عند ذکره بدایته فیحن إلیها مع علو مقامه و ما السر الذی یتجلى له حتى یدعوه إلى ذلک

(الباب الثامن و الأربعون)فی معرفة إنما کان کذا لکذا

(الباب التاسع و الأربعون)فی معرفة

(الباب الخمسون)فی معرفة رجال الحیرة و العجز

(الباب الحادی و الخمسون)فی معرفة رجال من أهل الورع قد تحققوا بمنزل نفس الرحمن

(الباب الثانی و الخمسون)فی معرفة السبب الذی یهرب منه المکاشف من حضرة الغیب إلى عالم الشهادة

(الباب الثالث و الخمسون)فی معرفة ما یلقی المرید على نفسه من وظائف الأعمال قبل وجود الشیخ

(الباب الرابع و الخمسون)فی معرفة الإشارات

(الباب الخامس و الخمسون)فی معرفة الخواطر الشیطانیة

(الباب السادس و الخمسون)فی معرفة الاستقراء و صحته و سقمه

(الباب السابع و الخمسون)فی معرفة تحصیل علم الإلهام بنوع ما من أنواع الاستدلال و معرفة النفس

(الباب الثامن و الخمسون)فی معرفة أسرار أهل الإلهام المستدلین و معرفة علم إلهی فاض على القلب ففرق خواطره و شتتها

(الباب التاسع و الخمسون)فی معرفة الزمان الموجود و المقدر

(الباب الستون)فی معرفة العناصر و سلطان العالم العلوی على العالم السفلی و فی أی دورة کان وجود هذا العالم الإنسانی من دورات الفلک الأقصى و أی روحانیة تنظرنا

(الباب الحادی و الستون)فی معرفة جهنم و أعظم المخلوقات عذابا فیها و معرفة بعض العالم العلوی

(الباب الثانی و الستون)فی معرفة مراتب النار

(الباب الثالث و الستون)فی معرفة بقاء الناس فی البرزخ بین الدنیا و البعث

(الباب الرابع و الستون)فی معرفة القیامة و منازلها و کیفیة البعث

(الباب الخامس و الستون)فی معرفة الجنة و منازلها و درجاتها و ما یتعلق بهذا الباب

(الباب السادس و الستون)فی معرفة سر الشریعة ظاهرا و باطنا و أی اسم أوجدها

(الباب السابع و الستون)فی معرفة لا إله إلا اللّه محمد رسول اللّه

(الباب الثامن و الستون)فی معرفة أسرار الطهارة

(الباب التاسع و الستون)فی معرفة أسرار الصلاة

(الباب السبعون)فی معرفة أسرار الزکاة

(الباب الحادی و السبعون)فی معرفة أسرار الصیام

(الباب الثانی و السبعون)فی معرفة أسرار الحج و معرفة مناسکه و آیات بیته المکرم و ما أشهدنی الحق عند طوافی بالبیت من أسرار الطواف

(الباب الثالث و السبعون)فی معرفة عدد ما یحصل من الأسرار للمشاهد عند المقابلة و الانحراف و على کم ینحرف من المقابلة

55- فإن الإنسان لا تسهل علیه شدائد البدایة إلا إذا عرف شرف الغایة. و لا سیما إن ذاق من ذلک عذوبة الجنى و وقع منه بموقع المنی. فإذا حصر الباب البصر تردد علیه عین بصیرة الحکیم فنظر فاستخرج اللآلی و الدرر و یعطیه الباب عند ذلک ما فیه من حکم روحانیة و نکت ربانیة على قدر نفوذه و فهمه و قوة عزمه و وهمه و اتساع نفسه من أجل غطسه فی أعماق بحار علمه.

زندگی من و شما آکنده از درد و رنج است. چه زمانی این درد و رنج فرو کاسته می شود؟ ابن عربی می فرماید این درد و رنج نه فقط فروکحاسته می شود بلکه شرین و گوارا خواهد شد وقتی که پایان کار ببیند و شرافت و عظمت غایت را دریابد. به ویژه اگر پیشتر میوه شرین آن را خورد باشد. کاشت درخت کار چندان راحتی نیست. یا کلغا کشاورزی کار ساده و راحت نیست ولی چون نتیجه و ثمرش را آن کشاورز دیده است سختی آن چندان غیر قابل تحمل نیست. درک درست غایت و هدف دشورای های بین راه را راحت تر می کند.

چون فرد در گام نخست خود همین فهرست بابها را دیده باشد با همان دیده ظاهری و اجمالی با دیده باطنی و بصیرت حکیمانه، معانی و مفاهیم به گردش به رفت آمد در خاهند آمد. و به آنها نظر خواهد افکند. از آن درر ارزشمند و مرورارید غلطان و جواهر با شکوه بیرون خواهد آورد. در این فهرست که بعد از این خواهد آمد حکمتهای روحانی و نکته های ربانی به میزان نفوذ و فهم و نیروی درک و عزم و همت و سعه و فراخی نفس به جهت شناگری اش در دریای علم بهره او خواهد شد.

یادم می آید یک دوره ای رفتم برای تندخوانی. یکی از نکات اساسی در تند خوانی آشنایی اولیه و اجمالی با خود کتاب بود. استاد ما می فرمود ابتدا سراغ شناسنامه کتاب بروید و با شناسنامه اش آشنا بشوید و بعد هم فهرست کتاب را ببینید که این فهرست اجمال همه کتاب است. در حقیقت شما کتاب را که بخوانید به همین فهرست می خواهید برسید. این فهرست هدف و غایت کتاب است.  همان اول این فهرست را دقیق ببینید در مطالعهد سریع کتاب راه را بر شما هموار می کند. حالا ابن عربی هم همین نکته را یادد آوری می کند که حجم کتاب فتوحات خیلی زیاد است. و بسیار سنگین و وقت گیر به نر می آید. مطالعه فهرست تا اندازه راه را کوتاه تر بلکه هموارتر می کند.   

56- لما لزمت قرع باب اللّه

کنت المراقب لم أکن باللاهی

حتى بدت للعین سبحة وجهه

و إلى هلم لم تکن إلا هی

فاحطت علما بالوجود فما لنا

فی قلبنا علم بغیر اللّه

لو یسلک الخلق الغریب محجتی

لم یسألوک عن الحقائق ما هی

چون که ملازم بارگاه خدا شدم پیوسته مراقب بودم که غفلت مرا نگیرد.

تا که برای دیده ام انوار تابش او آشکار گردید.

در آن حال به جهان هستی احاطه علمی پیدا کردم.

و در قلبم چیزی غیر خدا ندیدم.

پس اگر همه آفریده های مهجور روش ما را پیروی کنند از تو نخواهند پرسید در باره حقایق که چیست؟   

57- فلنقدم قبل الشروع فی الکلام على أبواب هذا الکتاب بابا فی فهرست أبوابه ثم أتلوه بمقدمة فی تمهید ما یتضمنه هذا الکتاب من العلوم الإلهیة الإسراریة و على أثرها یکون الکلام على الأبواب على حسب ترتیبها فی باب الفهرست إن شاء اللّٰه تعالى وَ اللّٰهُ یَقُولُ الْحَقَّ وَ هُوَ یَهْدِی السَّبِیلَ(احزاب آیه 4) انتهى الجزء الأول و الحمد لله یتلوه الجزء الثانی إن شاء اللّه تعالى و صلى اللّه على محمد و على آله الطاهرین.

بنا براین پیش از آغاز سخن در محتوئای ابواب کتاب فتوحات، بابی را خواهم گشود و فهرست کامل همه ابواب را تقدیم حضور شما خواهم کرد.

آن گاه به دنبال فهرست در پیشگفتار، در باب علوم اسرار الهی چیزهای را برای شما بیان خواهم کرد.

و بعد سراغ محتوای کتاب رفته و در هر باب بر حسب ترتیب به خواست الهی مطالب را تقدیم شما عزیزان خواهم کرد. خداوند است که سخن درست می فرماید و همو است که ما را به راه راست هدایت می فرماید.

با اجازه شما صرفا فهرست شیخ اعظم را می آوریم و با شتاب از آن در می گذریم تا زودتر به اصل مطلب شیخ اعظم برسیم.

زیبا آفرین

برای ثروت و توانگری و رهایی از فقر و نداری هر چهار شنبه 40 مرتبه سوره کوثر را به نیت ثروت و توانگری بخواند.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ. إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ ﴿1﴾ فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَانْحَرْ ﴿2﴾ إنَّ شانِئَکَ هُوَ الابتَر

جالب آن که با این مطلب برای اولین بار که مواجه شدم روز چهار شنبه بود. 

(13/8/94)

زیبا آفرین

شیخ مفید رضوان الله علیه در کتاب«مقنعه» در تعقیب هر نماز این دعا را آورده است:

اَللّهُمَّ انْفَعْنا بِالْعِلْمِ وَ زَیِّنّا بِالْحِلْمِ وَ جَمِّلْنا بِالْعافِیَةِ وَ کَرِّمْنا بِالتَّقْوى اِنَّ وَلِیِّىَ اللَّهُ الَّذى نَزَّلَ الْکِتابَ وَهُوَ یَتَوَلَّى الصّالِحینَ.

زیبا آفرین

در این صفحه تلاش می شود بیشتر اوراد و اذکار و ادعیه آورده شود. آن چه توسط اساتید ما تاکید می شد و یا در آثار ونوشته ها بر آن تاکید شده است.

زیبا آفرین

سلام علیکم و رحمت الله

در صفحه راز بیشتر به بیان اذکار و اورادی خواهیم پرداخت که از اساتید خود فراگرفته ایم و یا در کتب ادعیه بدانها پرداخته اند. امید ان که بتوانیم از منبع پاک و زلال معارف اهل بیت عصمت و طهارت بهره کافی ببریم.

امین رب العالمین

در سال 59 یا 60 روزی در روابط عمومی سپاه منطقه چهار خراسان نشسته بودیم. جمع محدودی بودیم. محسن رضایی فرمانده سپاه آمده بود برای بازدید. دوستان جلسه ای با او گذاشتند و ایشان صحبت می کرد. در طی صحبتهایش ضمن نقد چجگونگی گزینش در سپاه می گفت یک عده ای امده اند به سپاه که تا آدم بشوند. اخر ما باید آدم داشته باشیم تا بتوانند بقیه را آدم کنند. خودمان هنوز مانده ایم. یعنی بچه های سپاه باید خود ساخته باشند و وارد سپاه شوند نه این که به سپاه بیایند تا ساخته شوند.

در همان زمان برای جبهه کتاب دعای مختصری تهیه کردیم و توسط روابط عمومی و تبلیغات سپاه منطقه چهار خراسان حدود چهل هزار نسخه چاپ و در جبهه بین رزمندگان منتشر گردید. تقریبا با استقبال مواجه شد. فکر کنم چندین بار دیگر هم چاپ شد.

نکته مهم و اساسی در این صفحه تسلیم حضرت حق و رضای او است.

یک نکته را در همین آغاز در باره راز بگویم راز اگر راز است هر تلاشی برای گشودن آن بیهوده است. اگر راز است راز را رمزی نیست که گشوده شود. زیبایی راز در همین است که هم چنان سر به مهر و بسته بماند. این نکته را به تفصیل در شرح گلشن راز و نیز ضمن شرح فتوحات توضیح داده ایم.

نکته مهم در حل مشکلات اصرار بر آن و باور به قابل گشوده بودن آن است. هر مشکلی آن گونه نیست که در پیشگاه خداوند گره کور باشد. بلکه قابل گشودن است. با این باور باید اقدام به دعا و التماس کنیم.

54- فافترقنا و نحن على هذه الحال لانحراف قام ببعض هذه المحال فإنی کنت نویت الحج و العمرة ثم أسرع إلى مجلسه الکریم الکرة فلما وصلت أم القرى -بعد زیارتی الخلیل الذی سن القرى و بعد صلاتی بالصخرة و الأقصى و زیارة سیدی سید ولد آدم- دیوان الإحاطة و الإحصاء أقام اللّه فی خاطری أن أعرف الولی أبقاه اللّه بفنون من المعارف حصلتها فی غیبتی و أهدى إلیه أکرمه اللّه من جواهر العلم التی اقتنیتها فی غربتی فقیدت له هذه الرسالة الیتیمة التی أوجدها الحق لأعراض الجهل تمیمة و لکل صاحب صفی و محقق صوفی و لحبیبنا الولی و أخینا الذکی و ولدنا الرضی عبد اللّه بدر الحبشی الیمنی معتق أبی الغنائم ابن أبی الفتوح الحرانی و سمیتها رسالة الفتوحات المکیة فی معرفة الأسرار المالکیة و الملکیة إذ کان الأغلب فیما أودعت هذه الرسالة ما فتح اللّه به علی عند طوافی ببیته المکرم أو قعودی مراقبا له بحرمه الشریف المعظم و جعلتها أبوابا شریفة و أودعتها المعانی اللطیفة.

در این فراز ابتدا شیخ اعظم اشاه می کند به حوادثی که اتفاق افتاد و سبب افتراق و جدایی دوستان از یک دیگر شد. علل و عواملی که سبب شد تا از یک دیگر جدا بشوند. علل و عواملش از ناحیه خود این دوستان نبود بلکه به جهت وضعیت خود مکان بود. انحرافی که عارض برخود مکان گردید. جایی که این چهارنفر بودند دچار انحراف گردید.  

شیخ اعظم می فرماید من به قصد حج و عمره به سمت مکه راه افتادم. و دو باره به مجلس کریمانه ایشان به شتافتم.

چون به ام القری یعنی مکه مکرمه رسیدم نخست به زیارت حضرت ابراهیم پدرمان رفتم منظور پدر معنوی و دینی است. چون پدر جسمانی ما حضرت آدم است و پدر معنوی و دینی ما حضرت ابراهیم است. ما در حقیقت پیروان آیین ابراهیم هستیم. لذا به ما ابراهیمی هم گفته می شود. حضرت ابراهیم بنیانگذار کعبه بود. ابن عربی به او سن القری می گوید. یعنی بانی و سازنده کعبه.

و بعد از اقامه نماز به صخره مقدسه می رود و آن گاه به مسجد اقصی و بعد هم زیارت سرور فرزندان حضرت آدم یعنی نبی اکرم صلوات الله علیه و آله.

ام القری دفتر محاط بر همه چیز و گردآورنده همه چیز است. یعنی جهانی که بر همه چیز احاطه دارد و همه چیز در او جمع شده است. دیوان احاطه و الاحصا توصیف ام القری است. چنان که در متن عربی نیز با خط فاصله این ارتباط را مشخص کرده ایم.

در آن حال خداوند به خاطرم انداخت که دوست عزیز و گرامی خودم را به معارفی که در نبود ایشان به آنها دست پیدا کرده ام و فراگرفته ام آگاه کنم و یافته های خود را برای ایشان شرح و بسط بدهم. و از درهای گرانبها و جواهری که طی این مدت دوری از او و از وطن به دست آورده ام پیشکشش کنم. به همین جهت هم این رساله بی مانند را -برای دفع افسونهای نادانی و حرز امان برای آن یار و یاور و هم صحبت خودم که پاکیزه رای و محقق و صوفی است به ویژه برای آن دوست صمیمی و برادر زکی و پاک نهاد و فرزند همیشه خشنود، عبدالله بدر حبشی یمنی که توسط ابوالمغانم ابن ابی الفتوح حرانی آزاد گشت- به کمند نگارش در آوردم و فتوحات مکی در شناخت اسرار مالکی و ملکی نام نهادم.

بیشتر آن چه را که در این رساله بیان کرده و گرد آورده ام چیزهایی است که آنها را خداوند هنگام طواف بر خانه مکرم و ارجمندش و یا هنگام مراقبه در حرم شریفش بر من کشف گردانید.

و همه آن کشفیات را در پانصد و شصت و هشت باب به عدد سالهای پس از هجرت رسول اکرم تا زمان ولادت خود شیخ اعم قرار داده است. در هر یک از بابها معانی لطیف و نکته های طریفی را قرار داده ام و همه آنها را به ودیعت نهاده است.           

53- و أما رفیقی فضیاء خالص و نور صرف حبشی اسمه عبد اللّه بدر لا یلحقه خسف یعرف الحق لأهله فیؤدیه و یوقفه علیهم و لا یعدیه قد نال درجة التمییز و تخلص عند السبک کالذهب الإبریز کلامه حق و وعده صدق.

فکنا الأربعة الأرکان التی قام علیها شخص العالم و الإنسان.

ویژگی های رفیق ابن عربی

در این فراز شیخ اعظم به بیان ویژگی های دوست و رفیق خودش عبدالله حبسی می پردازد که مدت بیست و سه سال با هم یار و همدل و رفیق بودند. اما دوست من عبدالله حبشی:

روشنایی بخش محض بود

سیاه چرده بود یعنی از آفریقا و حبشه بود.

نامش عبدالله بود. البته واقعا هم بنده خالص خدا بود.

ماهی بود که هرگز خسوف نمی کرد. چیزی مانع رویت ایشان نمی شد.

حق هر صاحب حقی را ادا می کرد.

و چیزی که به کسی می داد نمی شمرد. بدل و بخشش او بی حد و حصر بود.

به درجه کمال از تمیز رسیده بود و حق را از ناحق می شناخت. دارای فرقان بود.

نقره ای بود که به طلای ناب بدل شده بود.

گفته هایش تماما حق بود.

و وعده هایی که می داد درست بود و به وعده هایش عمل می کرد.  

در نتیجه ما چهار نفر شدیم که هر یک از ما رکنی از ارکان جهان و انسان شد. 

51- فو الله ما أنشدت من هذه القطعة بیتا إلا و کأنی أسمعه میتا و سبب ذلک حکمة أبغی رضاها و حاجة فِی نَفْسِ

یَعْقُوبَ قَضاها و ما أحس بی من ذلک الجمع المکرم إلا أبو عبد اللّه بن المرابط کلیمهم المبرز المقدم. ولکن بعض إحساس و الغالب علیه فی أمری الالتباس. و أما الشیخ المسن المرحوم جراح فکنت قد تکاشفت معه على نیة فی حضرة علیه و لم أزل بعد مفارقتی حضرة الولی أبقاه اللّه له ذاکرا و لأحواله شاکرا و بمناقبه ناطقا و لآدابه عاشقا و ربما سطرت من ذلک فی الکتب ما سارت به الرکبان و شهر فی بعض البلدان و قد وقف الولی علیه و رأى بعض ما لدیه فقد ثبت له الود منی قبل سبب یقتضیه و غرض عاجل أو آجل یثبته فی النفس و یمضیه.

در ادامه اظهار می دارد همان هنگام که شعرها را برای آن دوست می خواندم تک تک ابیات آن را مرده وار خودم می شنیدم. یعنی با تمام وجود می خواندم و با تمام وجود آند دوستم می شنید. و علتش هم این بود که من به دنبال رضا و خشنودی او را مد نظر داشتم. خودم می دانستم به جهت اختلاف مبنا و مشرب، شعری که می سرایم چندان مورد قبول آنها نیست ولی چیزی در درون من بود که باید آرام و قرار می یافت. اشاره می کند به ماجرای یعقوب -علیه السلام-. یعقوب وقتی که برادران را به نزد یوسف فرستاد. به آنها فرمود که همه از یک در وارد نشوند. از درهایرمختلف وارد بر یوسف بشوند. البتهد علت آن را نگفت. و سرش را در خود پنهان داشت. خود یعقوب احساس می کرد که اینها اگر از یک در وارد بشوند چشم خواهند خورد.

شیخ اعظم تا بدینجا بعد از شعر خوانی به بیان احساسات خودش پرداخت در ادامه اشاره می کند به سوابق و روابط خودش با شیخ جراح و می فرماید: من و او با هم به ریاضت پرداختیم در ادامه می فرماید احساس من را کسی از آن جمع درک نمی کرد مگر ابو عبدالله مرابط که فقط او پس به احساسات من برد و آن را خوب درک کرد. و ابو عبداله مرابط هم خطیب توانمند و هم شیخ و پیشوای آنان بود. او بعضی از احساسات من را درک می کرد. چون او می توانست بر من غلبه پیدا کند و به تعبیر معروف به جلد من در آید. او بود که می توانست ما فی الضمیر من را دریابد. و هر دو با یک نیت به مکاشفه مشغول شدیم. مدام پس از مفارق از حضرت دوست، وی را یاد می کردم و و حالاتش را با خودم مرور می کردم. مناقبش را بازگو می کردم. به بیان دیگر همیشه یاد و نام و خاطرش را زنده می داشتم. من عاشقر آداب و روش او بودم. چه بسا گاهی نکات و مطالب ایشان را در آثار ونوشته هایم بیان می کردم. و طبیعی بود که خواننده های آثار من مطالعه می کردند و چون مطالعه کننده های آثار من از همه جای عالم بود مطالب ایشان را با خود به سرتاسر عالم می بردند و همین سبب شهرت ایشان می شد. و بازخورد اینها حتما به خود شیخ جراح هم بر می گشت و از تلاش و زحمت من در این باره با خبر می شد. حتما بعضی از آثار و نوشته های من خدمت خود ایشان هست و نسبت بهد آنها وقوف کامل دارد. و حتما آنها را دیده و مطالعه فرموده است. رابطه من و ایشان رابطه دوستی ساده و ظاهری نیست. دوستی نیست که با یک رفت و آمد ایجاد شده باشد بلکه این دوستی و ارتباط در نفس ما نقش بسته و امردرونی شده است. صرف وحدت رویه یا وحدت هدف و یا وحدت روش نیست بلکه دوستی من و ایشان خیلی عمیق تر از اینها است. رابطه های ظاهری نیست بلکه رابطه درونی و دلی است.

52- ثم کان الاجتماع بالولی تولاه اللّه بعد ذلک بأعوام فی محله الأسنى و کانت الإقامة معه تسعة أشهر دون أیام فی العیش الأرغد الأهنى عیش روح و شبح و قد جاد کل واحد منا بذاته على صفیه و سمح ولی رفیق و له رفیق و کلاهما صدیق و صدیق فرفیقه شیخ عاقل محصل ضابط یعرف بأبی عبد اللّه بن المرابط ذو نفس أبیة و أخلاق رضیة و أعمال زکیة و خلال مرضیة یقطع اللیل تسبیحا و قرآنا و یذکر اللّه على أکثر أحیانه سرا و إعلانا بطل فی میدان المعاملات فهم لما یرد به صاحب المنازل و المنازلات منصف فی حاله مفرق بین حقه و محاله.

در ادامه شیخ اعظم رابطه خودشان را با یک دیگر و موقعیت بعضی را سبت به سایرین بیان می کند:

دیدار ما که اتفاق افتاد پس از چندین سال فاصله و فراغ بود. حال که برگشته و ایشان را دیدم در موقعیت بسیار عالی و رفیعی قرغار داشت. همانی نبود که درهنگام جدایی ب یاد داشتم. خیلی خیلی فرق کرده بود. مقامات را طی کرده بود. نه ما و اندی در نهایت راحتی و آسودگی و شادی و نشاط هم چون همراهیو همدمی جان و تن با هم زیست مشترک داشتم.  و این مدت سپری شد. و طی این مدت رابطه ما به گونه ای بود که هر یک تلاش می کردیم تا بر صفا و صمیمیت ما افزوده شود. و کمک می کردم تا بر عمق دوستی ما افزوده گردد. خیلی ایشان بزرگواری به خرج می داد یعنی هرکاری که از دستش بر می آمد کوتاهی نمی کرد. طوری نبود که هر کدام به دنبال خود باشیم بلکه هر یک به دنبال تقویت رابطه با هم بودیم.

در ادامه می فرماید هم چنان که ایشان یک رفیق داشت من هم یک رفیق داشتم. در نتیجه گروه چهار شکل گرفته بود. هر دو رفیق من و او افراد مهربان و نکوکاری بودند.

ویژگی های رفیق عبدالله جراح

رفیق عبد الله جراح؛ نامش عبدالله مرابط بود.  پیرمردی دانا و و خردمند با هوش و اطلاعات بسیار زیادی داشت. صاحل کف نفس بود. نستوه بود. داراغی گفتار نیک و کردار نیک و گفتار نیک بود. به نظر می رسد آموزه معروف و مشهور زرتشت به شیخ اعظم ابن عربی هم رسیده بوده است که در مقام تعظیم از عبدالله مرابط از تعبیرات زرتشت بهره می برد.

ویژگی های عبداله مرابط

هم اندیشه اش اندیشه درستی بود.

و هم کارهایی که می کرد کارهای درستی بود.

و هم حرفهایی که می زد حرفهای درست و حسابی بود.

شب زنده دار بود. شبها را با قرآن و تسبیح صبح می کرد.

از یاد خداوند غافل نبود بیشتر اوقات را چه پنهان و چه آشکارا به یاد خداوند بود.

در سیر و سلوک قهرمان ناموری بود.

آن چه مشایخ و صاحبان منازل و مُنازلات بیان می کردند فهمیم و دانا بود.

فرد منصفی نسبت به حال و احوال خودش بود.

بین درست و نادرست از قدرت تشخیص خوبی برخوردار بود.

زیبا آفرین

48- و إن کان الولی -أبقاه اللّه- قد أصاب صفاء وُدّه بعض کدر لعرض، و ظهر منه انقباض عند الوداع لإتمام غرض فقد غمض ولیه عن ذلک جفن الانتقاد و جعله من الولی -أبقاه اللّه- من کریم الاعتقاد إذ لایهتم منک إلا من یسأل عنک فلیهنأ الولی -أبقاه اللّه- فإن القلب سلیم و الود کما یعلم بین الجوانح مقیم و قد علم الولی أبقاه اللّه أن الود فیه کان إلّیاً لا غرضیا و لا نفسیاً و ثبت هذا عنده قدیما عنی من غیر علة و لا فاقة إلیه و لا قلة و لا طلب لمثوبة. و لا حذر من عقوبة.

اگر چه ولی و یار گاهی چیزهایی در می رسد و آند دوستی و صمیمیت را خدشه دار می کند. کدورتهایی عارض می شود. در نتیجه در هنگام وداع و خداحافظی و جدا شدن چه بسا گرفتگی و دلخوری پیش بیاید. اما دوست و یاور او از این نگاهد انتقادی چشم می پوشد و آن را از جانب یار و دوست شفیق و مهاربانی می داند که از سر خوش دلی و نیک اعتقادی خواسته است تا چنین کاری صورت بگیرد. چون فرد به گونه ای نیست که زود عصبانی و دلخور بشود بلکه دلیلی ندارد از کسانی که جویای حال و احوال او هستند اندوهگین بشوند. آن دوستی و رفاقت گوارا باد. قلب سلیم و دوستی و محبت در اطراف بدن مستقر است. و اطراف بدن وطن و جایگاه دوستی و شفقت است. و دوست می داند که دوستی و شفقتش ذاتی است نه عرضی و نفسانی. دوستی اش به گونه ای نیست که به راحتی گسسته شود. و این دوستی و شفقت از زمانهای قدیم از طرف من پیش او ثابت و و مانا است. بی آن که این دوستی از طرف او بر اساس نیاز بوده باشد. آن طرف که نیازی به این دوستی ندارد. و او احساس کمبودی که ندارد. این دوستی بر اساس پاداش و درخواست دوستی و یا به جهت بیم از کیفر نیست. بلکه امری ذاتی و درونی است. دوستی که در برابرش چیزی خواسته نمی شود. به نظر نمی رسد آیا که این دوستی همان عشق است که ما در رساله عشق به تفضیل از آن بحث کردیم. دهش بدون انتظار. دهش بدون توقع.     

49- و ربما کان من الولی حفظه اللّه تعالى فی الرحلة الأولى التی رحلت إلیه سنة تسعین و خمسمائة عدم التفات فیها إلى جانبی و نفور عن الجری على مقاصدی و مذاهبی لما لاحظ فیها رضی اللّٰه عنه من النقص و عذرته فی ذلک فإنه أعطاه ذلک منی ظاهر الحال و شاهد النص فإنی سترت عنه و عن بنیه ما کنت علیه فی نفسی بما أظهرته إلیهم من سوء حالی و شره حسی.

سخت در باره یکی از دوستان است. شیخ اعظم در فراز قبل و این فراز نیز در باره همان دوست می گوید. گویا مسائلی بین این دو بوده است که به گونه ای شیخ اعظم در پی حل و فصل آنها است. اشاره می کند به همان دوست و می فرماید: در اولین سفری که در سال پانصد و نود به نزد ایشان رفتم و به دیدار ایشان مشرفم شدم نسبت به من کم توجخد بلکه بی توجه بود. اصلا به من توجهی نکرد. از اهداف من و مشی و مرام من و روشهای من گریزان بود. چون وی معتقد بود که در اهداف و روشهای من کاستی های دیده است. البته من هم قبول کردم و بابت این کاستی ها از وی معذرت خواستم. چون ظاهر کار من و نوع رفتار من سبب رنجش ایشان شده بود. چیز از خودش و فرزندش چیزهای در درون من بود آنها را پنهان می کردم ولی حال ناخوش و ناپسندم را نسبت به آنها که حسی بدی هم بود در برابرشان ظاهر می ساختم.

خلاصه کلام می خواهد بفرماید این دوست ما گرچه رابطه خوبی با من نداشت و اصلا با شیوه عرفانی و تصوف و فقر ما سازگار نبود ولی انسان شریفی بود. عیرغم همه اختلافات چیزی هایی داشت که به تعبیر من ستودنی و قابل احترام بود. و من با او کژرفتاری ی کردم که بابت این رفتارم از او معذرت خواهی کردم.به نظر می رسد رفتارهایی است که در دوره تعالی و تکامل نفس از ایشان تحت عنوان ملامتیه سر می زده است.     

50- و ربما کنت ألوح لهم أحیانا على طریق التنبیه فیأبى اللّه أن یلحظنی واحد منهم بعین التنزیه و لقد قرعت أسماعهم یوما فی بعض المجالس و الولی أبقاه اللّه فی صدر ذلک المجلس جالس بأبیات أنشدتها و فی کتاب الإسراء لنا أودعتها و هی:

چنان که بیان شد آن چه در درون من بود را عیان نمی کردم.ولی بالاخره آن چه در درون بود عیان ساختم. گاهی برای آن که آنها را متوجه بکنم و آگاهشان بکنم چیزهایی را بر ایشان آشکار می کردم. البته خداوند ابا داشت از این که کس یا کسانی بخواهند  مرا با دیده خاص و ویژه ای تصویر کنند. نباید آنها من را با دیده تنزیه بنگرند. از باب نمونه و مصداق به یک مورد از این وارد اشاره می کند که روزی در مجلسی که دیگران هم بودند و ایشان در بالای مجلس نشسته بود. ابیاتی را که در کتاب اسرا سروده بودم و به امانت گذاشته بودم  آن اشعار را برای ایشان خواندم که عبارت بود از این شعر:

أنا القرآن و السبع المثانی

و روح الروح لا روح الأوانی

فؤادی عند معلومی مقیم

یشاهده و عندکم لسانی

فلا تنظر بطرفک نحو جسمی

وعد عن التنعم بالمغانی

و غص فی بحر ذات الذات

تبصر عجائب ما تبدت للعیان

و أسرار تراءت مبهمات

مسترة بأرواح المعانی

من قرآن و سوره حمد هستم. منظور از این من شخص خود این عربی نیست بلکه از آن جهت که انسان کامل است. در حقیقت این شعر از زبان انسان کامل است. روح من روح حقیقی است ن روحی که در پیکره ها روان است. دل من با آن کس که من می دانم همدم و همراه است. و او را مشاهده می کند. ولی زبان من با شما و نزد شما است و همان زبان من استد که سخن می گوید. بنا بر این با گوشه چشمت به تن من نگاه مکن. و آن را از راحتی های منازلی بشمار که باید طی شود. در دریای ذات غوطه ور شو تا شگفتی هایی را که در ظاهر دیده نمی شود به خوبی ببینی. و در نهایت پرده ها بالا برود و اسرار مگو را که پوشیده از ارواح معانی است برای تو از پرده بیرون بیندازند.