جمشیدی خراسانی jamshidi khorasani

زیبا آفرین
کرونا و قرنطینه خانگی فرصتی است تا به خودمان بیاییم و راهی برای رهایی بیابیم. در بین شاعران و ادیبان ایران زمین به نظر می رسد رباعیات خیام نیشابوری بهترین  فرصت را برای ما ایجاد خواهد کرد و بهترین بهره ها را به ما خواهد رساند.
 بدین جهت فرصت را مغتنم دانسته و به بررسی رباعیات خیام می پردازیم.
البته شرحی که قابل فهم بلکه قابل استفاده برای همگان باشد. گرچه رباعیات خیام خود زیبا و دلنشین است اما فهم آنها بر خواندن رباعیاتش خواهد افزود.
توصیه ام به دوستان این است که نخست خود رباعی خیام را بخوانند. و بر معنا و مفهوم و برداشت خود عنایت بفرمایند. سپس شرح را مطالعه کنند.  

چهار بیتی اول

برخیز و بیا بتا برای دل ما
حل کن به جمال خویش مشکل ما
یک کوزه شراب تا به هم نوشیم
زان پیش که کوزه ها کنند از گل ما
بعید می نماید که این شعر از خود خیام نباشد. گرچه بعضی گفته اند که شاید از خیام نباشد‌.
بررسی شعر
نسبت به بیت اول گفته اند
۱. برخیز بتا بیا بهر دل ما.
برخی گفته اند درستش:
۲. برخیز بتا بیار بهر دل ما
احتمالا با سبک شناسی خیام پیشنهاد ۱و ۲بهتر از متن رایج  باشد. چون گفته می شود "برای" متعلق به دوره پس از خیام است.
به نظر می رسد پیشنهاد ۲ رساتر و زیباتر و با مضمون سازگارتر است بتا برخیز و بیار کوزه شراب یا می را.
نسبت به بیت سوم گفته اند:
یک کوزه می بیار تا نوش کنیم.
البته این شعر سازگارتر و زیباتر است مشروط به آنکه "بیار" در آن نباشد چون در بیت اول بیار آمده است.
برخیز بتا بیار بهر دل ما...
یک کوزه می تا به هم نوش کنیم...
بهتر آن که "شراب را برداریم و به جای آن، می را بگذاریم. البته جای آن دارد که اهل عروض بفرمایند که "می" بهتر است یا "شراب".
شرح رباعی
ما باید زندگی کنیم و بعد از زندگی خواهیم مرد و با مردنمان ما را خاک می کنند و جنازه ما خواهد پوسید و تبدیل به خاک خواهد شد و زان پس با خاک ما گِل و بعد هم کوزه می سازند و در آن کوزه ها شراب خواهند ساخت.
این آینده ما است. دیگران از کوزه های ساخته شده از گل ما لذت خواهند برد،  اما خود ما چه؟ خیام می خواهد بفرماید به فکر الان خودت باش.
بتا منظور همان بت است. معبود است. کسی که پرستیده می شود. معشوق هم گفته می شود. یار هم نیز.
خیام می گوید ای عزیز من!ای یار من! ای معشوق من! الان که هستی از "آن" و زمان خود بهره ببر. فردا که نیامده بلکه نیست. ت را چه حاصل که اندیشه فردا می کنی‌.
 ای یار! ای بتا! برخیز! پاشو! بیا کنار من بنشین. از من فاصله نگیر. از من دور نباش. با من و پهلوی من باش!
دیدن روی زیبای تو، مشکل گشای من است:
مشکل تنهایی مرا خواهد گشود. مشکل آینده مرا خواهد گشود.
ای یار! بیا بیخ دل من بنشین تا با جمال دل آرا و زیبای تو مشکل من حل شود.
اینک که یار به کنار من آمد با هم چه خواهیم کرد؟
همان کاری که عاشقان می کنند.
 یک کوزه شراب آماده است تا شراب آن را با هم بنوشیم. لذت شراب در صرف نوشیدن آن نیست بلکه لذت شراب نوشیدن با بت است. با یار است با زیبا صورت است.
بیا تا این کوزه شراب را با هم بنوشیم و قدر این با هم بودن را بدانیم و لذت ببریم پیش از آن که بمیریم و خاک شویم و از خاکما کوزه ای بسازند و دیگران از آن لذت ببرند.
به نظر می رسد در شعر خیام با یار بودن و شراب نوشیدن با یار لذت بخش است.