جمشیدی خراسانی jamshidi khorasani

زیبا آفرین

با سرو قدی تازه‌تر از خرمن گل

از دست منه جام می و دامن گل

زان پیش که ناگه شود از باد اجل

پیراهن عمر ما چو پیراهن گل

از جرم گل سیاه تا اوج زحل

کردم همه مشکلات کلی را حل

بگشادم بندهای مشکل به حیل

هر بند گشاده شد به جز بند اجل

ایام زمانه از کسی دارد ننگ

کو در غم ایام نشیند دلتنگ

می خور تو در آبگینه با ناله چنگ

زان پیش که آبگینه آید بر سنگ

دامنه اعتراض خیام بالا می گیرد. سخت عصبانی است. از دست خود نه! از دست این و آن نه! بلکه از دست کسی که غم زمانه را می خورد و ایکاش ایکاش می گوید. کاش فلان کار را می کردم که فلان کار می شد. کاش فلان معامله را می کردم تا فلان سود عاید من شد. کاش از شستا و چکاد سهام می خریدم و یا چند هزار دلاری پس انداز می کردم و کاش لا اقل پولم را می دادم و طلا می خریدم. خیام می گوید روزگار از این افراد شرمنده و خجالت زده است. چون دلتنگ چیزهایی هستند که از دست داده اند و یا برای چیزهایی که به دست نیاورده اند  غصه می خوردند.

خب چه باید کرد؟ جناب خیام حکیم در چنین وضع و حالی نسخه شما به عنوان فیلسوف زندگی چیست؟

خیام با تانی می گوید: عغصه را را رها کنید بلکه خود را از چنک غصه ها برهانید

یکم- می در آب گینه بخورید. همان تنگهای بلورین و شیشه ای.

دوم- به چنگ نوازان هم بگویید که چنگ بنوازند.

سوم فرصت زنده بودن و خوش بودن و لذت بردن را بدانید و الا چیزی نخواهد گذشت که جام بلورین و آـب گینه شما بر سر سنگی فرود خواهد آمئد و خواهد شکست. منظور از جام آبگینه عمر شما است. پیش از آن که عمرشما سر آید از آن بهره ببرید.

در کارگه کوزه‌گری رفتم دوش

دیدم دو هزار کوزه گویا و خموش

ناگاه یکی کوزه برآورد خروش

کو کوزه‌گر و کوزه‌خر و کوزه فروش

خیام اگر ز باده مستی خوش باش

با ماهرخی اگر نشستی خوش باش

چون عاقبت کار جهان نیستی است

انگار که نیستی چو هستی خوش باش

جامی است که عقل آفرین میزندش

صد بوسه ز مهر بر جبین میزندش

این کوزه‌گر دهر چنین جام لطیف

می‌سازد و باز بر زمین میزندش

مرغی دیدم نشسته بر باره طوس

در پیش نهاده کله کیکاووس

با کله همی گفت که افسوس افسوس

کو بانگ جرسها و کجا ناله کوس

وقت سحر است خیز ای مایه ناز

نرمک نرمک باده خور و چنگ نواز

کانها که بجایند نپایند بسی

و آنها که شدند کس نمیاید باز

و این رباعی نیز هم چون چند رباعی پیش از این اشاره به وقت سحری دارد و زندگی در حال و الان. خیام به همان مایه ناز که محبوب یا لیلی یا مکاهرخ یا مه تاب و یا هر کس دیگری که ممکن است باشد و همدم و منوس خیام است زنهار می دهد که برخیز. هنگامخه سحر است. فقط بیداری است. نعمتهای الهی را در این سحرگجاهان بر بندگان ارزانی می دارند. بیدار شد مبادا از نعمت الهی محروم بشوی. حالا که بلند شدی و از خواب برخاستی یک هو سراغ خم نرو و کوزه و کازه و پیاله را یک جا سر بکشی. نه کم ادب را نگه دار. آرام آرام به پیش برو. لبی تر کن و سراغ چنگ بگیرد و آن را بنواز. خودت خودت باش. به دیگران کاری نداشته باش که چه می کنند و چه نمی کنند. آنهایی که هستند و حضور دارند و روی پا هستند اینها کاری به کار تو ندارند. و آنها هم که نیستند و رفته اند و برای خودشان کسی شده اند یعنی دیگر پرونده اعمال آنها بسته شده است و کاری از دستشان بر نمی آید اینها هم که بر نمی گردند تا تو را حساب رسی کنند و مو را از لای ماست بیرون بکشند. در این مجال و فرصتی که در سحرگاهان ایجاد شده است خودت خودت باش.   

ای پیر خردمند پگه‌تر برخیز

و آن کودک خاکبیز را بنگر تیز

پندش ده گو که نرم نرمک می‌بیز

مغز سر کیقباد و چشم پرویز

از جمله رفتگان این راه دراز

باز آمده کیست تا بما گوید باز

پس بر سر این دو راههٔ آز و نیاز

تا هیچ نمانی که نمی‌آیی باز