شرح عروه، اجتهاد و تقلید 36
دوشنبه, ۳ آذر ۱۳۹۹، ۱۰:۵۴ ق.ظ
زیبا آفرین
قصد قربت در عبادات
مفهوم قصد قربت و چگونکی تحقق آن در فرد را در عبادات ان جا که بحث از قصد میش بیاید مفصل خواهیم گفت. در این می خواهیم از عنوان قصد قربت استفاده علمی ببریم.
نکته اول- در عبارت سید آمده است: وحصل منه قصد القربة، یعنی جاهل قاصر و یا جاهل مقصری که حین عمل غافل بوده از تقلید ولی قصد قربت از آن حاصل شده است. کمتر به این قصد قربت توجه شده است. این قصد قربت به چه معنا است؟ چه نکته مهمی را می خواهد بیان بفرماید. چنان چه فردی که نسبت به تقلید قاصر است و یا مقصر غافل است مهم این است که از آنها قصد قربت صادر بشود نسبت به فعلی که می خواهد انجام بگیرد. این عبارت سید است. در کجا قصد قربت صورت می گیرد. اگر عنایت داشته باشید تمامی ابواب فقه به سه بخش عمده تقسیم شده است:
یکم- عبادات
دوم- معاملات
سوم- قضا و حدود و دیات
آن چه از عبارت خود سید کشف می کنیم این است که از قید وحصل منه قصد القربة که در این مساله بیان شده است می فهمیم که موضوع و مدار بحث، اجتهاد و تقلید در ذیل مسائل عبادات است. زیرا در معاملات و در باب قضا قصد قربت دخیل نیست. قصد قربت در آنها نقش و یا تاثیری ندارد. عقد چه با قصد قربت باشد و چه بدون قصد قربت؛ محقق می شود. در عمل نکاح قصد قربت لازم نیست. در عقود و یا ایقاعات قصد قربت ملاک نیست. لذا از قید قصد قربت در بیان محقق یزدی می توان متوجه شد که ملاک اجتهاد و عدم اجتهاد، و تقلید و عدم تقلید، ابواب عبادات است نه ابواب معاملات و قضا. یا لااقل این زمینه را برای ما ایجاد می کند که بستر مباحث اجتهاد و تقلید مباحث معاملات و قضا نیست بلکه صرفا مباحث عبادات است. نکته ظریفه ای بود که از فرمایش محقق یزدی می شد استفاده کرد.
نکته دوم- عنایت داشته باشید که در فلسفه و یا در پزشکی و یا در دیگر علوم سخن از قدرت استنباط نیست. کسی نمی گوید پزشک کسی است که قدرت استنباط در ادله داشته باشد. چون پزشک با ادله سر و کار ندارد. حوزه تجربه است. لابراتوارهای پیچیده و گسترده بروشورهایی را آماده کرده و برای پزشکان می فرستند. خواص دارویی هر یک و میزان اثر بخشی آنها و تبعات آن را توضیح می دهند و نیز میزان مصرف برای بیمار. و پزشک با توجه به سیب شناسی که خوانده است و تشخیص درد و بیماری از بین داروها انتخاب می کند. لذا حافظه قوی لازم است. مطالعه به روز اطلاعات دارویی و یا آسیب شناسی بدن و... و یا در فیزیک و یا در زیست کسی مدعی این نیست که فرد قدرت استنباط داشته باشد. بلکه افراد به تحصیل می پردازند و مراحلی را از دانش طی می کنند و با نگارش مقاله و پایان نامه ثابت می کنند که توانایی آن را پیدا کرده اند که مثلا به فیزیک یا شیمی و یا جامعه شناسی بپردازند. یا به مرحله پی اچ دی یا دکترا رسیده اند خلاصه اش عالم به این علم شده اند. در همه علوم این گونه است ولی نسبت به فقه گفته می شود باید به توانایی استنباط برسد. فقیه کسی است که قدرت استنباط احکام شرعی پیدا کرده است. می خواهم بگویم که در این قدرت استنباط بین فقه و دیگر علوم فرق می کند. حتی در خود فقه هم بین معاملات و قضا از یک سو و عبادات از سوی دیگر نیز فرق می کند. قدرت استنباط در حوزه عبادات معنا می دهد و در حوزه معاملات به نظر می رسد بی معنا باشد. چون این حوزه بیشتر مباحث حقوقی است. خود علم مستقلی است. بخشهایی از معاملات اقتصاد است مثل مکاسب محرمه که این نیز علم دیگری است. فقط آن بخش به تکلیف فرد می پردازد مثلا از بهره بانکی ایستفاده بکند یا نه؟ می توان گفت حرام است یا جایز است. این بخشهایش بلی. به دستگاه قضا مراجعه کند یا نه؟ اقامه دعوا جایز است یا نه؟ این بخشها در حوزه تقلید قرار می گیرد و الا زنی که زنا کرده است تکلیفش چیست با مجتهد نخواهد بود بلکه با قانون است. و کسی حق ندارد حود را اجرا کند. برای اجرای حدود و دیات سیستم قضایی لازم ایست. آیین دادرسی اید باشد و...
نکته سوم- در بحث عبادات فقیه ملزم است که آیات و روایات را مورد بررسی قرار بدهد و دستورات شرع را به مردم انتقال بدهد. و مردم هم لازم است بدان تعهد داشته باشند و عمل کنند یا همان الزام عملی. به نظر می رسد این الزام عملی در عبادات معنا بدهد ولی در بحث معاملات و قضا چندان تعهد و پای بندی به فقه و فقاهت و مجتهد معنا نمی دهد. چون در تمامی ابواب معاملات و قضا سخن از عرف و عرفیات و بنای عقلا است و نهایت کاری که صورت می گیرد این است که تصریح می شود و شارع هم یکی از عقلا است.
جمشیدی خراسانی
https://t.me/joinchat/AAAAAEpeRQ8uK71Mwex1Sg
قصد قربت در عبادات
مفهوم قصد قربت و چگونکی تحقق آن در فرد را در عبادات ان جا که بحث از قصد میش بیاید مفصل خواهیم گفت. در این می خواهیم از عنوان قصد قربت استفاده علمی ببریم.
نکته اول- در عبارت سید آمده است: وحصل منه قصد القربة، یعنی جاهل قاصر و یا جاهل مقصری که حین عمل غافل بوده از تقلید ولی قصد قربت از آن حاصل شده است. کمتر به این قصد قربت توجه شده است. این قصد قربت به چه معنا است؟ چه نکته مهمی را می خواهد بیان بفرماید. چنان چه فردی که نسبت به تقلید قاصر است و یا مقصر غافل است مهم این است که از آنها قصد قربت صادر بشود نسبت به فعلی که می خواهد انجام بگیرد. این عبارت سید است. در کجا قصد قربت صورت می گیرد. اگر عنایت داشته باشید تمامی ابواب فقه به سه بخش عمده تقسیم شده است:
یکم- عبادات
دوم- معاملات
سوم- قضا و حدود و دیات
آن چه از عبارت خود سید کشف می کنیم این است که از قید وحصل منه قصد القربة که در این مساله بیان شده است می فهمیم که موضوع و مدار بحث، اجتهاد و تقلید در ذیل مسائل عبادات است. زیرا در معاملات و در باب قضا قصد قربت دخیل نیست. قصد قربت در آنها نقش و یا تاثیری ندارد. عقد چه با قصد قربت باشد و چه بدون قصد قربت؛ محقق می شود. در عمل نکاح قصد قربت لازم نیست. در عقود و یا ایقاعات قصد قربت ملاک نیست. لذا از قید قصد قربت در بیان محقق یزدی می توان متوجه شد که ملاک اجتهاد و عدم اجتهاد، و تقلید و عدم تقلید، ابواب عبادات است نه ابواب معاملات و قضا. یا لااقل این زمینه را برای ما ایجاد می کند که بستر مباحث اجتهاد و تقلید مباحث معاملات و قضا نیست بلکه صرفا مباحث عبادات است. نکته ظریفه ای بود که از فرمایش محقق یزدی می شد استفاده کرد.
نکته دوم- عنایت داشته باشید که در فلسفه و یا در پزشکی و یا در دیگر علوم سخن از قدرت استنباط نیست. کسی نمی گوید پزشک کسی است که قدرت استنباط در ادله داشته باشد. چون پزشک با ادله سر و کار ندارد. حوزه تجربه است. لابراتوارهای پیچیده و گسترده بروشورهایی را آماده کرده و برای پزشکان می فرستند. خواص دارویی هر یک و میزان اثر بخشی آنها و تبعات آن را توضیح می دهند و نیز میزان مصرف برای بیمار. و پزشک با توجه به سیب شناسی که خوانده است و تشخیص درد و بیماری از بین داروها انتخاب می کند. لذا حافظه قوی لازم است. مطالعه به روز اطلاعات دارویی و یا آسیب شناسی بدن و... و یا در فیزیک و یا در زیست کسی مدعی این نیست که فرد قدرت استنباط داشته باشد. بلکه افراد به تحصیل می پردازند و مراحلی را از دانش طی می کنند و با نگارش مقاله و پایان نامه ثابت می کنند که توانایی آن را پیدا کرده اند که مثلا به فیزیک یا شیمی و یا جامعه شناسی بپردازند. یا به مرحله پی اچ دی یا دکترا رسیده اند خلاصه اش عالم به این علم شده اند. در همه علوم این گونه است ولی نسبت به فقه گفته می شود باید به توانایی استنباط برسد. فقیه کسی است که قدرت استنباط احکام شرعی پیدا کرده است. می خواهم بگویم که در این قدرت استنباط بین فقه و دیگر علوم فرق می کند. حتی در خود فقه هم بین معاملات و قضا از یک سو و عبادات از سوی دیگر نیز فرق می کند. قدرت استنباط در حوزه عبادات معنا می دهد و در حوزه معاملات به نظر می رسد بی معنا باشد. چون این حوزه بیشتر مباحث حقوقی است. خود علم مستقلی است. بخشهایی از معاملات اقتصاد است مثل مکاسب محرمه که این نیز علم دیگری است. فقط آن بخش به تکلیف فرد می پردازد مثلا از بهره بانکی ایستفاده بکند یا نه؟ می توان گفت حرام است یا جایز است. این بخشهایش بلی. به دستگاه قضا مراجعه کند یا نه؟ اقامه دعوا جایز است یا نه؟ این بخشها در حوزه تقلید قرار می گیرد و الا زنی که زنا کرده است تکلیفش چیست با مجتهد نخواهد بود بلکه با قانون است. و کسی حق ندارد حود را اجرا کند. برای اجرای حدود و دیات سیستم قضایی لازم ایست. آیین دادرسی اید باشد و...
نکته سوم- در بحث عبادات فقیه ملزم است که آیات و روایات را مورد بررسی قرار بدهد و دستورات شرع را به مردم انتقال بدهد. و مردم هم لازم است بدان تعهد داشته باشند و عمل کنند یا همان الزام عملی. به نظر می رسد این الزام عملی در عبادات معنا بدهد ولی در بحث معاملات و قضا چندان تعهد و پای بندی به فقه و فقاهت و مجتهد معنا نمی دهد. چون در تمامی ابواب معاملات و قضا سخن از عرف و عرفیات و بنای عقلا است و نهایت کاری که صورت می گیرد این است که تصریح می شود و شارع هم یکی از عقلا است.
جمشیدی خراسانی
https://t.me/joinchat/AAAAAEpeRQ8uK71Mwex1Sg
