شرح عروه اجتهاد و تقلید 14
زیبا آفرین
یک زمانی در مشهد مد شده بود که لباس سربازی می پوشیدند. رواج داشت. کمتر کسی هم می دانست که علتش چیست؟ شاید می پوشیدیم چون شلوار کار بود. یا چون چرک ور دار بود. البته بعضی ها می پوشیدند چون غربی ها می پوشند. نکته مهم این بود که علت آن را نمی دانستند. در قرن نوزدهم با حمله آمریکا به ویتنام نهضت ضد جنگ شروع شد. چون جنگجویان در بین مردم ارزش اعتبار داشتند مخالفین جنگ راه کاری پیدا کردند و آن هم این بود که لباس جنگ جویان را تحقیر کنند لذا آنها را می پوشیدند و با همان لباسها تو خیابان دراز می کشیدند. توی جوی آب می رفتند. خودشان را کثیف می کردند به لباس اهانت می کردند تا از ارزش و اعتبار این لباس بکاهند و به این صورت مخالفت خودشان را با جنگ ابراز می کنند. در کشور ما خود رزمنده ها داخل شهرها بی توجه به این معنا لباس سربازی می پوشیدند. چون فکر می کردیم خیلی خاکی است. این را می گویند تقلید.
می گویند در مبارزه با استبداد و برای دستیابی به آزادی بیان در غرب موهای سرشان را به صورت جعبه و آن کادری در می آوردند. یعنی آن قدر تو سر ما زده اند که سر ما تو رفته است. گرد نیست بلکه صاف شده و به شکل جعبه در آمده است. ضمن آن که می خواهند ما تو چارچوب فکر کنیم. عقل و شعور ما را می خواهند بسته بندی کنند. یعنی این نوع از آرایش، نوعی مبارزه بود. اما همین مدل به کشورما هم آمد ولی کسی متوجه معنای آن نبود. مثل استفاده کردن از نمادها و رنگها و... وقتی به طرف گفته می شد تو از نماد هم جنسگراها یا فرا جنسیتی ها استفاده می کنی. آیا متوجه معنای آن هستی یا نه؟ می گفت قشنگ بود خوشم آمد... اینها را می گویند تقلید.
در غرب به جهت سرعت عمل برای غذا وقت کمتری می گذارند. خانم و آقا سر کار هستند. خسته و کوفته می خواهند بروند شام درست کنند. سریع باید اقدام کنند لذا سراغ پیتزا می روند. غذایی که برای آنها هم مقوی است و هم سریع آماده می شود. همه محتوای یک غذای کامل را ساندویچی می کنند و می دهند بیرون. تو کشور ما پیتزا خوردن ابزار تفریح شده است. پدر خانواده که می خواهد امتیاز بدهد و وسائل تفریح بچه ها را فراهم کند دستور پیتزا می دهد. اینها یعنی تقلید. توجه به معنا و مفهوم و کارکرد نداریم. هر چه آنها می کنند ما هم همان می کنیم. بدون تفکر و تامل.
تقلید در فقه برگرفته از همین معنا است. الگو قرار دادن دیگری و مو به مو بدان عمل کردن. الا این که در فقه الگو و معیار ارزشمند است.
دقت بفرمایید یکی مثل صمد بهرنگی کلاه سرش می گذارد و می خواهد صمد بهرنگی بشود. یکی سبیلش را بلند می گذارد می خواهد نیچه بشود. و یکی هم سبیلش را می کشد می خواهد قیصر بشود. یکی سیگار پشت سیگار آتش می کند و می خواهد شریعتی بشود. به نظر من به اینها می گویند تقلید. چون یک کار شاخص آن فرد را گرفته اند و بی توجه به سایر اعمال و رفتار فرد، همان را الگوی خود قرار داده اند. مثل شریعتی نمی اندیشند بلکه مثل شریعتی سیگار می کشند. مثل صمد بهرنگی نمی اندیشند؛ بلکه فقط کلاه صمدی به سر می گذارند. حتما شنیده اید در محفل یکی از علمای عراق فردی با کبکبه و دب دبه و عمامه گنده و لباده آستین گشاد وارد شد. همه شگفت زده که ایشان باز کدام علامه دهر است که نمی شناسندش. بعد از لحظاتی که لب به سخن گشود فهمیدند که حتی اسم خودش را هم نمی تواند بنویسد. با بستن یک توپ عمامه به سرش و لباسی با آستین گشاد، فکر می کرد که علامه و آیت الهم شده است! این را می گویند تقلید منفی. و الا الگو گرفتن از مثبتها ستودنی است. در کلاسهای ان ال پی به فراگیر می گویند یک انسان موفق را پیدا کند و همو را سر لوحه کاری و الگوی رفتاری خودش قرار بدهد. حتی در نشست و برخاستن هم مثل او باشد چون ما که نمی دانیم سوزوکی و یا بیل گیتس، راکفلر، دل، ... چرا موفق شدند. شاید مسائل ریز و پیش پا افتاده ای باشد که به عنوان عامل در موفقیت آنها دخیل بوده است. تقلید از گانگسترها و اختلاسگرا و ستمگران؛ بد است. قبیح است ولی تقلید از متفکران و اندیشمندان و بزرگان که بد نیست. ممکن است متفکران هم رفتارهای ناپسندی داشته باشند. یکی می رفت کارتن کارتن مشروب می خرید و می گفت می خواهم مثل جامی زندگی کنم. بابا جامی یک متفکر و ارزشمند بزرگ جهان اسلام است. برو زندگی اش را بخوان. تو فقط همین شرابخواری اش را الگو گرفته ای؟ تقلید از رفتارهای بد؟
جمشیدی خراسانی
https://t.me/joinchat/AAAAAEpeRQ8uK71Mwex1Sg
