شرح عروه اجتهاد و تقلید 10
زیبا آفرین
(مسألة 7): عمل العامی بلا تقلید و لا احتیاط باطل.
عمل انسان عامی که بدون تقلید و بدون احتیاط انجام بشود، باطل است.
باطل است یعنی منطبق با دستورات شرعی نیست. آن چه عمل کرده است در واقع هیچ کاری نکرده است. نمی تواند مدعی شود که به دستورات الهی عمل کردم.
عامی در برابر مجتهد و مقلد قرار می گیرد. مجتهد کسی است که احکام شرع را خودش استنباط می کند. و مقلد هم در غیر ضروریات و نظریات از همان مجتهد تقلید می کند. پس وضع این دو نفر روشن است. اما کسی که نه مجتهد است و نه هم مقلد و اقدام به عمل شرعی می کند. هستند کسانی که می گویند ما تابع میل و طبع خودمان عمل می کنیم. دوست داریم یا خوشمان نمی¬آید. حالا اگر اینها با این وضعیت اقدام به فعلی کردند چه حکمی دارد؟
چنان که بیان شد مرحوم صاحب عروه می فرماید اعمالش باطل است. چون نه مطابق با احتیاط عمل کرده است و نه مطابق نظر مجتهد. در نتیجه هیچ توجیهی ندارد. چون نظر مجتهد نسبت به غیر مجتهد نافذ است. و این شخص باید از مجتهد تقلید می کرد.
این که عمل بدون تقلید فرد باطل باشد دلیلی بر بطلان نداریم. چرا باید باطل باشد؟ اگر کسی عملی را پیش خود انجام داده و اتفاقا مطابق نظر مجتهد است چرا اعمالش باطل باشد. آیا نفس عمل و نیت فرد مهم است یا این که چه کسی این حرف را گفته باشد؟ مجتهد واسطه انتقال حکم شرعی است. اگر فردی حکم شرعی را از هر طریق دیگری به دست آورد و انجام داد گرچه ممکن است مطابق با نظر مرحوم خویی یا امام خمینی نباشد ولی منطبق با فتوای فیض کاشانی و یا شیخ طوسی باشد؛ چه اشکالی دارد؟
لازم است اجمالا یک قاعده کلی خدمت دوستان عرض کنم. خداوند رحمت کند حضرت آیت الله شیخ صادق کاشمری را. فقه توی مشتش بود. تمام جواهر را مباحثه و مطالعه کرده بود. تمام آن را. ایشان می فرمود: یک جا ما نداریم که امام معصوم به طرف گفته باشد برو و تمام نمازهایت را اعاده کن. یا تمام روزه هایت را دو باره بگیر. خود همین که در روایات جایی نداریم که فرد را امر به اعاده همه اعمال عبادی طول عمرش کرده باشد، دلیل بر این است که نمی شود به راحتی بر اعمال گذشته خط بطلان کشید.
معروف است. شما هم شنیده اید پیرمردی داشت وضو می گرفت. امام حسن و امام حسین دعوای ساختگی درست کردند و مرد را داور این دعوا قرار دادند که کدام یک از ما دو نفر وضویش درست است. مرد دید که هر دو یک جور وضو می گیرند. فهمید که وضوی خودش نادرست است. این فرد که تازه کار نبوده است. همان لحظه که ایمان نیاورده؛ بلکه مدتی نماز خوانده است و توصیه به اعاده نمی شود. هیچ کجا توصیه به اعاده نشده است. نه روزه و نه نماز. خود این دلیل بر این است که نمی شود به راحتی گفت که برو همه اعمالت را دوباره انجام بده. سی سال یا چهل سال اعمال را اعاده کن! این اصلا با دین و شریعت سازگار نیست.
نکته دیگری که باید عرض کنم ویژگی اصلی و اساسی اسلام است که متاسفانه کمتر به آن توجه می شود. و آن قاعده طلائی شریعتنا سهلة سمحة است. به این روایت عنایت بفرمایید:
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ اَلْأَشْعَرِیِّ عَنِ اِبْنِ اَلْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ: جَاءَتِ اِمْرَأَةُ عُثْمَانَ بْنِ مَظْعُونٍ إِلَى اَلنَّبِیِّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فَقَالَتْ یَا رَسُولَ اَللَّهِ إِنَّ عُثْمَانَ یَصُومُ اَلنَّهَارَ وَ یَقُومُ اَللَّیْلَ فَخَرَجَ رَسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله مُغضَبا یَحمِلُ نَعلَیهِ ، حَتّى جاءَ إلى عُثمان فَوَجَدَهُ یُصَلّی ، فَانصَرَفَ عُثمانُ حینَ رَأى رَسولَ اللّه صلی الله علیه و آله ، فَقالَ لَهُ : یا عُثمان ، لَم یُرسِلنِی اللّه ُ تَعالى بِالرَّهبانِیَّةِ ، ولکِن بَعَثَنی بِالحَنیفِیَّةِ السَّهلَةِ السَّمحَةِ ، أصومُ واُصَلّی وألمِسُ أهلی، فَمَن أحَبَّ فِطرَتی فَلیَستَنَّ بِسُنَّتی و مِن سُنَّتِیَ النِّکاحُ(وسائل‌الشیعة، ج۸، ص۱۱۶ و الکافی ج۵ ص۴۹۴)
جمشیدی خراسانی
https://t.me/joinchat/AAAAAEpeRQ8uK71Mwex1Sg
