شرح عروه، اجتهاد و تقلید 1
زیبا آفرین
کتابی که به شرح و تبیین آن می پردازیم عروة الوثقی فیما تعم به البلوی معروف به عروه تالیف سید محمد کاظم طباطبایی یزدی است. زاده 1247ق و درگذشته 1337 ق.
تقریبا مشهورترین کتاب فقهی شیعه است شاید خیلی شهرتش از لمعه بیشتر باشد. و جزو کتابهای درسی بالاترین مقطع حوزه یعنی خارج حوزه است. بر این کتاب بیشتر شاگردان خود مرحوم مولف و نیز بیشتر مراجع بعد از تالیف بدان حاشیه زده اند. و بعضا هم آن را شرح کرده اند. اغلب اساتید خارج حوزه، در تدریس عبادات، محور و مدار بحث آنها عروه است. باید گفت عروه دائره المعارف فقه شیعه است. شیخ عباس قمی با عنوان غایة القصوی آن را ترجمه کرده است. در این کتاب حدود 3260 مساله شرعی بیان شده است که ما در فرصت فراهم آمده فعلا به شرح و تفصیل 69 مساله آن که در رابطه با اجتهاد و تقلید است گفتگو می کنیم.
و از دوستان درخواست می کنم آن چه مطرح می شود را به عنوان مباحثه تلقی فرموده و نظرات خودشان را برای تکمیل مباحث ارائه بفرمایند. از جهش برق تضارب اندیشه ها است که فضای علمی روشن و تابناک تر خواهد شد. و این از ویژگی های فضای علمی شیعه است که بدور از عوام زده و قدرت و سیاست به درس و بحث می پردازند.
ابتدا مساله عروه بیان می شود. سپس ترجمه ساده ای از آن ارائه خواهد شد و بعد هم به شرح و تبیین مساله خواهیم پرداخت و نکاتی که به ذهن برسد در ادامه بیان می شود. تلاش ما این است که در نهایت سادگی بحث عنوان شود و تا حد ممکن اصطلاحات فقهی پر کاربرد توضیح داده شود تا از دوستان وقت کمتر هدر داده شود.
بسم الله الرحمن الرحیم الحمد لله رب العالمین، وصلى الله على محمد خیر خلقه وآله الطاهرین، وبعد فیقول المعترف بذنبه، المفتقر إلى رحمة ربه محمد کاظم الطباطبائی: هذه جملة مسائل مما تعم به البلوى، وعلیها الفتوى، جمعت شتاتها، وأحصیت متفرقاتها، عسى أن ینتفع بها إخواننا المؤمنون، وتکون ذخرا لیوم لا ینفع فیه مال ولا بنون، والله ولی التوفیق.
الاجتهاد والتقلید
مسألة 1 یجب على کل مکلف فی عباداته و معاملاته أن یکون مجتهدا، أو مقلدا،أو محتاطا
بر مکلف واجب است که در عبادات و معاملات خودش یا مجتهد و یا مقلد و یا محتاط باشد.
مکلف یعنی کسی که تکلیف الهی بر گردن او نهاده شده است. یعنی فرد بالغ و عاقلی که متوجه اعمال و کارهای خودش می باشد. فرقی نمی کند که زن باشد یا مرد؛ سن بلوغ را در جای خود توضیح خواهیم داد.
فرد ممکن است بالغ باشد و عاقل نباشد. تکلیفی ندارد.
فرد ممکن است عاقل باشد ولی بالغ نباشد او هم تکلیفی ندارد.
ممکن است عاقل باشد و بالغ هم باشد ولی تکلیفی متوجه او نباشد. مثلا فرد دچار غفلت و یا فراموشی شده است. غافل از این است که تکلیفی دارد؛ مکلف باید متوجه باشد که دارای تکلیف شرعی است.
وجوب؛ وقتی که در برابر کاری قرار می گیریم پنج نوع واکنش می توانیم داشته باشیم. مهم نیست که چه کاری باشد و یا به چه علت و چرا؟ مهم این است هر کاری که می خواهیم انجام بدهیم باید یکی از این پنج موضع را داشته باشیم:
یکم- باید این عمل انجام بگیرد و اگر انجام نگیرد مرتکب گناه می شویم. چاره دیگری جز انجام آن نداریم. این را می گویند واجب. مانند نماز صبح یا روزه ماه مبارک رمضان یا نفقه بانو و فرزند.
دوم- باید این عمل انجام نگیرد و اگر انجام بگیرد ما دچار گناه می شویم. چاره دیگری جز تر آن عمل نداریم. این را می گویند حرام. مانند ترک نماز و یا ترک روزه یا ترک انفاق بانو و فرزند.
سوم- انجام دادن آن عمل از انجام ندادنش بهتر است. اگر ترک کنیم گناه نکرده ایم ولی اگر انجامش بدهیم پاداش خوبی به ما می دهند. این را مستحب گویند. هم چون نمازهای نافله یا روزه های مستحبی.
چهارم- انجام ندان آن بهتر از انجام دادن آن است. اگر انجام بدهیم گناه نکرده ایم ولی اگر انجام ندهیم پاداش بیشتری خواهیم داشت. این را مکروه گویند. مانند وضو گرفتن با آب گرم.
پنجم- انجام دادن و انجام ندادن آن فرقی نخواهد کرد. شما صاحب اختیار هستید دلتان خواست انجام بدهید و دلتان خواست انجام ندهید. این را مباح می گویند.
منظور از وجوب در مساله، مورد اول است. یعنی ما چاره ای نداریم جز این که نسبت به احکام شرعی خود به عنوان مکلف اقدام کنیم.
این "وجوب"، وجوب تخییری است. یعنی چاره ای نیست باید انجام بگیرد ولی شما بین دو یا سه راهی که پیش رو دارید باید یکی را اقدام کنید. در انتخاب یکی از دو یا سه راه مختار هستید.
ارادتمند. نشانی:
جمشیدی خراسانی
https://t.me/joinchat/AAAAAEpeRQ8uK71Mwex1Sg
