مثدمه فتوحات 43
92- و أما الحقائق فعلى أربعة حقائق ترجع إلى الذات المقدسة و حقائق ترجع إلى الصفات المنزهة و هی النسب و حقائق ترجع إلى الأفعال و هی کن و أخواتها و حقائق ترجع إلى المفعولات و هی الأکوان و المکونات و هذه الحقائق الکونیة على ثلاث مراتب علویة و هی المعقولات و سفلیة و هی المحسوسات و برزخیة و هی المخیلات.
حقایق.
در چند فراز به بیان حقایق می پردازد. منظور شیخ اعظم از حقایق مقامهای کشف و شهود است. تا اندازه ای مقامهای شهودی و مراتب آن را می خواهد بیان بفرماید.
حقایق بر چهار گونه اند:
یکم- حقایقی که درباره ذات خداوند متعال است.
دوم- حقایقی که به صفات سلبی خداوند بر می گردد. البته در این جا صفات تنزیهی و یا سلبی می فرماید ولی در ادامه که می خواهد توضیح بفرماید منظورش صفات هم سلبی و هم ایجابی است. حتی اسم را با صفت همراه می کند. بدان اشاره خواهم کرد.
سوم- حقایقی وجودی آن دسته از حقایقی است که به افعال خداوند برمی گردد. حقایقی که به عرصه امر کن ارتباط پیدا می کند. عالم ایجاد.
چهارم- حقایقی که به موجودات برمی گردد. عالم موجودات
حقایق وجودی خود بر سه گونه است:
حقایق مرتبط با عالم علوی یا همان معقولات.
حقایق مرتبط با عالم سفلی یا عالم محسوسات.
حقایق مرتبط با عالم برزخ که عالم متخیلات است.
حقایق عالم کون با حقایق عالم اکوان فرق می کند. عالم کون عالم ایجاد است یا همان عالم وجودی و عالم اکوان عالم موجودات است.
به بیان دیگر وقتی که سخن از حقایق به میان می آید متعلق آن یکی از موارد زیر خواهد بود:
ذات خداوند
صفات سلبی خداوند
صفات فعل خداوند یا عالم وجودی یا ایجادی
عالم موجودات علوی یا معقولات
عالم موجودات سفلی یا محسوسات
عالم موجودات برزخی یا خیالات
93- فأما الحقائق الذاتیة فکل مشهد یقیمک الحق فیه من غیر تشبیه و لا تکییف لا تسعه العبارة و لا تومئ إلیه الإشارة. و أما الحقائق الصفاتیة فکل مشهد یقیمک الحق فیه تطلع منه على معرفة کونه سبحانه عالما قادرا مریدا حیا إلى غیر ذلک من الأسماء و الصفات المختلفة و المتقابلة و المتماثلة.
اما آن دسته از حقایقی که در باره ذات است این حقایق عبارت است از مشهد و تجلی گاهی که حق متعال در آن تجلیگاه تو را مقیم کرده است. مقامهایی که در مراتب شهودی بدان نائل شده اید. این مقامها بدون تشبیه و کنایه است. از جمله ویژگی های این عالم عبارت است از:
غیر قابل اشاره است. یعنی جا و مکان نیست. ظرف نیست تا بشود به آن اشاره کرد.
غیر قابل بیان است. آن حقایق شهودی چیزی نیست که در شکل و قالب الفاظ در آید.
اما آن دسته از حقایقی که در باره صفات است آن حقایق عبارت است از مقام و جایگاه شهودی که فرد پیدا می کند تا از آن مقام و جایگاه به معرفت صفات ایجابی خداوند می پردازد. صفاتی هم چون عالم بودن و قادر بودن و مردید بودن و حی بودن و دیگر اسما و صفات خداوند. چه آن دسته از صفاتی که در مقابل هم و یا همانند یک دیگرند و به فرد آگاهی و اطلاعات و معرفت می دهد.
در این عبارت اسم و صفت را در کنار هم قرار داده است. گرچه در فراز قبل سخن از صفات تنزیهی بود ولی در این جا که مجدد می خواهد توضیح بفرماید قید تنزیه برداشته می شود و مطلق صفت بیان می شود ضمنا اسم و صفت در کنار هم و با هم آورده می شود گویا اسم و صفت مرادف هم هست.
94- و أما الحقائق الکونیة فکل مشهد یقیمک الحق فیه تطلع منه على معرفة الأرواح و البسائط و المرکبات
و الأجسام و الاتصال و الانفصال.
حقایق وجود عبارت است از آن جایگاه و موقعیتی که شما با شهود به دست می آورید که در آن جایگاه فرد مقیم است. و از این جایگاه به شناخت ارواح و بسایط و مرکبات و اجسام و اتصالات و انفصالات آگاهی و معرفت می یابد.
95- و أما الحقائق الفعلیة فکل مشهد یقیمک فیه تطلع منه على معرفة کن و تعلق القدرة بالمقدور بضرب خاص لکون العبد لا فعل له و لا أثر لقدرته الحادثة الموصوف بها.
اما حقایق فعلی عبارت است از مقام شهودی که حق سبحانه و تعالی فرد را مقیم کرده است تا از آن مقام به معرفت و شناخت امر الهی نائب شود و تعلق قدرت خداوند را به مقدور کاملا فهم کند و نیک دریابد. در مقام قدرت خداوند را می بیند. لا حول و ا قوۀ الا بالله. فقط قدرت خداوند است که دیده می شود و بنده ازخود هیچ فعلی ندارد که بخواهد و یا بتواند بدان متصف شود. لذا اثری از بنده مشهود نیت و هرچه هست از خداوند است.
