رباعی 160
زیبا آفرین
ای آنکه نتیجهٔ چهار و هفتی
وز هفت و چهار دایم اندر تفتی
می خور که هزار بار بیشت گفتم
باز آمدنت نیست چو رفتی رفتی
چهار ممکن است:
یکم- بیانگر چهار عنصر آب و باد و خاک و آتش باشد
دوم- و ممکن است بیانگر چهار فصل سال باشد. بهار و تابستان و پاییز و زمستان.
سوم- ممکن است منظور گرما و سرما و تری و خشکی باشد
هفت ممکن است:
ایام هفته باشد یعنی شنبه و یک شنیه و دوشنبه و سه شنبه و چهار شنبه و پنج شنبه و جمعه.
و ممکن است افلاک هفتگانه باشد: قمر، عطارد، زهره، شمس، مریخ، مشتری و زحل
خطاب به همه ما است که محصول عناصر اربعه و افلاک هفتگانه ایم. یا محصول چهار فصل سال و هفت روز هفته این فرق نمی کند. منظور بیان گذر زمان است. چون در علوم طبیعی قدیم معتقد بودند که ما از چهار عنصر ساخته شده ایم و هستی ما از افلاک هفت گانه است. البته دو فلک دیگر هم هست که عرش و کرسی باشد. ما این مباحث را در شرح فتوحات این عربی به تفصیل بیان کرده ایم. مساله مهم این است که توجه به گذر زمان داشته باشیم. مقصود اصلی خیام همین گذرا بودن است. ضمن آن که محصول چهار و هفت هستیم خود این چهار و هفت هم در ما سوز و گداز ایجاد می کند.
غرض از این آمد و شدها چیست؟ به سخن واعظان چندان گوشت بدهکار نباشد. کسی از آن عالم نیامده که برای ما از آن عالم خبری آورده باشد. پس دم را غنیمت شمار و قدر همین لحظات را بدان و با شراب ناب روزگارت را سپری کن. همین که چشم روی هم گذاشتی و جان به جان آفرین تسلیم کردی کار تمام است. دیگر راهی برای برگشت وجود ندارد.
