جمشیدی خراسانی jamshidi khorasani

در مقاله ای با عنوان ترمونولوژی عقل به تفصیل از معانی عقل گفته ام و نیز در کناب کاربرد عقل در فقه شیعه نیز به معانی عقل پرداخته ایم. خیام در این رباعی در برابر عقل معاد اندیش از عقل معاش اندیش سخن می گوید و آن را نکوهش می کند. تا ما باید اسیر عقل روز مره بشویم. عقلی که درگیر زندگی مادی ما است. عقلی که ما را رهنمون می کند که دلار بخریم یا طلا بخریم یا وارد بورس بشویم یا سراغ ملک و املاک برویم. اینها مصادیق عقل هر روزه یا همان روزمره گی عقل است. اگر قرار است که عنان خود را به چنین عقلی بسپاریم چه فرقی می کند که یک روز عمر کنیم هم چون بعضی از حشرات و یا صد سال عمر کنیم هم چوند بعضی از حیوانات. وقتی که قرار است تو در زندگی مادی خود اسیر باشی و روزگار را به اسارت بگذرانی چه فرقی می کند که یک روز یا یک سال و یا صد سال باشد.

چه باید کرد؟ راه کار چیست؟ راه کاری که خیام پیش روی ما می نهد ابن که فعلا کاسه می را دئر اختیار ما بگذار و آن را ارزانی ما بدار پیش از آن که مرگ ما فرا برسد و ما به زیرخاک برویم و مجدد تجزیه بشویم و تبدیل به خاک رس و بعد هم با لنگ و لگد سفالگر تبدیل به گل سفال برای کوزه دیگری بشویم.

خیام به شدت سر خورده شده است. سرخوردگی از زندگی روز مره. یا همان روز مره گی که با روز مرگی همراه است. و خیام می خواهد این روز مرگی را تبدیل به حیات کند. زندگی را به کالبد این انسان اسیر روزمره گی برگرداند. و آن جام شراب و پیاله می است. یعنی شاد بودن و خوش گذراندن.