جمشیدی خراسانی jamshidi khorasani

زیبا آفرین

حکم عبادات در قطبین

سید محمدکاظم طباطبایی یزدی: ایشان نخستین فقیهی بشمار می رود که به این موضوع پرداخته است. و برای تعیین تکلیف نماز و روزه در مناطق قطبی چهار تکلیف احتمالی را مطرح می نماید:

الف)- ملاک، سایر مناطقی است که شب و روز متعارفی دارند؛

ب)- تکلیف نماز و روزه ساقط است؛

ج)- روزه ساقط است و در مورد نماز هم در تمامی ماههایی که روز است تنها نماز یک روز و در تمامی ماههایی که  شب است تنها نماز یک شب واجب است؛

د)- ملاک وطن سابق است ـ اگر وطن سابقی داشته باشد

ایشان از میان این احتمالهای چهارگانه، احتمال دوم و سوم(سقوط تکلیف و وجوب آن تنها در یک روز و یک شب در طول سال)را بعید دانسته و احتمال اول و آخر را نزدیک به ذهن اعلام می کند.

مکارم شیرازی: کسانى که در قطب جنوب­ و یا قطب شمال هستند که چند ماه شب و چند ماه روز است، باید با یکى از مناطقى که شب و روز آن جا معتدل است، اوقات صبح و ظهر و مغرب را تطبیق دهند . بر اساس آن، نماز هاى روزانه خود را بخوانند و ماه مبارک رمضان را روزه بگیرند، مثلاً از طریق رادیو و ­ساعت با ساعات ایران یا عربستان یا عراق تنظیم کنند و بر اساس آن نماز و روزه را انجام دهند.[1]

به گزارش خبرگزاری بین المللی ایکنا به نقل از روزنامه گاردین «The Guardia»، حکم امساک و افطار روزه‌داران در مناطقی از دنیا همچون قطب شمال و بخش‌هایی از آلاسکا و فنلاند که خورشید برای مدت زمان خاصی در تابستان غروب نمی‌کند و یا این که تا نیمه شب در آسمان پیداست، از سوی مجمع فقهای مسلمان آمریکا صادر شد.

این مجمع با صدور فتوایی اعلام کرد: آن دسته از مسلمانانی که در شمالی‌ترین مناطق آلاسکا زندگی می‌کنند و خورشید در آن مناطق در ایام رمضان طلوع و غروب نمی‌کند، می‌توانند جهت جهت تعیین زمان اذان صبح، مغرب و افطار از اوقات شرعی دیگر مناطق این کشور که روز از شب قابل تفکیک است، تبعیت کنند.

همچنین مرکز اسلامی شمال نروژ فتوایی را صادر کرده است که به مسلمانان محلی این اختیار را می‌دهد، در نقاطی از این کشور که مدت زمان روزه‌داری در آن متجاوز از ۲۰ ساعت می‌شود، از اوقات شرعی مکه در ماه مبارک رمضان پیروی کنند.

گفتنی است، مسلمانان ریکجا ویک و سیدنی به ترتیب طولانی‌ترین و کوتاهترین مدت زمان روزه‌داری را در ایام ماه مبارک رمضان امسال تجربه می‌کنند.

در رمضان امسال ریکجاویک واقع در ایسلند، رکورد طولانی‌ترین زمان روزه‌داری را در شبانه‌روز به خود اختصاص می‌دهد. این میزان در آغاز ماه مبارک حدود ۲۱ ساعت و ۵۷ دقیقه بود که از ساعت ۲:۰۳ آغاز و تا نیمه شب (۲۴:۰۰) ادامه داشت. اما کوتاهترین زمان روزه‌داری متعلق به مسلمانان سیدنی در استرالیا است که در شروع ماه رمضان ۱۱ ساعت و ۲۴ دقیقه اعلام شده است. هنگام اذان صبح در این شهر در روز اول ماه صیام ساعت ۵:۲۹ و اذان مغرب ۱۶:۵۳ گزارش شده است.

امام خمینی (ره): نماز ظهر و عصر در شب صحیح نیست، اگرچه برظهر افق های ما منطبق باشد و روزه در قسمتی از روز یا شب صحیح نیست، اگرچه بمقدار روز ما باشد. [2]

بیان ایشان در تحریر الوسیله، به معنای آن است در این دارد که در تمام سال که در قطب یک شبانه روز است، پنج نماز(هفده رکعت) بیشتر واجب نیست و روزه نیز در ماه رمضان در آنجا ساقط است.

حضرت آیت الله سیستانی : احتیاط واجب این است که ملاحظه کند نزدیکترین جاهایی که شب و روز آن 24 ساعت است. نمازهای پنجگانه را بر حسب اوقات آن به نیت قربه مطلقه بخواند. اما در مورد روزه اگر می تواند باید در ماه رمضان به جایی برود که بتواند روزه بگیرد و اگر در ماه رمضان نمی تواند بعد از ماه مبارک رمضان در جای دیگر قضای آن را انجام دهد و اگر هیچ کدام برای او ممکن نیست نه در ماه رمضان و نه در غیر ماه رمضان به جای روزه بر او فدیه (کفاره عذر) واجب می‌شود.[3]

حضرت آیت الله ناصر مکارم شیرازی: شماره رکعت‌های نماز در مناطقى که خورشید غروب نمى ‏کند، یا طول روز بسیار زیاد و خارج از متعارف مناطق مختلف دنیاست و یا قطب شمال و قطب جنوب فرق نمی کند فقط از نظر وقت باید اوقات نماز را با مناطق معتدله مقایسه و تعیین نمایند. یعنى اگر در مناطق معتدله (روى همان خطّ نصف‏ النهار) روزها در آن موقع 14 ساعت است و شبها 10 ساعت، به همان صورت نماز و روزه خود را تنظیم کنند؛ شرح بیشتر درباره این موضوع را در کتاب «معراج، شقّ ‏القمر، عبادت در قطبین» نوشته‏ ایم.

می‌توانند براى نماز و روزه، بلاد و شهرهاى متعارفه که شب و روز آنها تقریبا مساوى است (مثل مکه و مدینه) ملاک قرار دهند یعنى نماز ظهر و عصر را با آنها بخوانند و شش ساعت بعد نماز مغرب و عشاء را بخوانند و یازده ساعت بعد نماز صبح را بخوانند و روزه را هم به همین ملاک بگیرند. اگر مسافر است مى‏توانند ملاک را وطن و شهر خود قرار دهند مثلاً اگر از تهران رفته‏اند (از طریق رادیو) با اذان ظهر تهران نماز ظهر و عصر را بخوانند و همچنین با اذان‏هاى دیگر وقت نماز صبح و مغرب و عشاء را تشخیص دهند و عمل کنند.[4]

حضرت آیت الله جعفر سبحانی : چنانچه مکلفى در مکانى زندگى کند که 6 ماه از سال، روز و 6 ماه دیگر آن شب باشد، و یا سه ماه از سال روز و 9 ماه دیگر آن شب باشد و... بعید نیست که ملاک در نماز و روزه این فرد، سرزمینهاى متعارف و واقع شده میان دوقطب باشد و این فرد مخیر باشد که براى نماز و روزه هایش یکى از سرزمینهاى میانى را مبنا قرار دهد. اما احتمال سقوط نماز و روزه نسبت به این فرد بعید است، همچنان که احتمال سقوط روزه و وجوب نماز تنها یک روز و یک شب، بعید به نظر مى‌رسد.[5]

حضرت آیت الله فاضل لنکرانی(ره): اگر مسافر است مى‏توانند ملاک را وطن و شهر خود قرار دهد مثلاً اگر از تهران رفته‏اند (از طریق رادیو) با اذان ظهر تهران نماز ظهر و عصر را بخوانند و همچنین با اذان‏هاى دیگر وقت نماز صبح و مغرب و عشاء را تشخیص دهند و عمل کنند..[6]

حضرت آیت الله سید محسن حکیم: احتمال سقوط نماز و روزه در این مناطق با ادله شرعی سازگارتر می نماید، هرچند که این احتمال خارج از موضوع است وی در جای دیگر می نویسد: احتمال سوم (از وجوب نماز یک روز و یک شب در طول سال)با ادله بیشتر موافق می نماید.[7]

حضرت آیت الله سیدابوالقاسم خوئی(ره): در صورتی که ناچار از سکونت در آنجا باشد روزه بطور ادا ساقط و قضای آن واجب نمی شود هرچند احتیاط آن است که نماز و روزه را در هر 24ساعت بجای آورد، زیرا که ترک آن سزاوار نیست.[8]

حضرت آیت الله سیدمحمدحسین فضل الله(ره): در مناطقی که شب و روز آنها چند روز و یا چند ماه طول می کشد، مکلف باید نمازهای پنجگانه را در هر 24ساعت بجای آورد و اختیار دارد که آنها را هرگونه و هر وقت که می خواهد انجام دهد، یا اینکه نزدیک ترین مناطق دارای شب و روز معمولی را معیار اوقات نماز خود قرار دهد، هرچند دومی بهتر است.[9]

این که گفته می شود احکام شرعی بر افراد بار می شود و ساقط نمی شود ادعای بدون دلیل است. احکام به صورت مطلق بار نمی شود. زن با مرد فرق می کند. شرط همه اینها مکلف است.