گر باده خوری تو با خردمندان خور
یا با صنمی لاله رخی خندان خور
بسیار مخور وِرد مکن فاش مساز
اندک خور و گه گاه خور و پنهان خور
در مصرع سوم بعضی بسیار مخور و رد مکن خوانده اند. یعنی دست دهنده شراب را رد نکن. نگو حرام است و بد است و زشت است. و بعضی هم بسیار مخور وِرد مکن خوانده اند. و ورد را به معنای پر حرفی معنا کرده اند و حال آن که ورد به معنای ذکر و دعا است و آن چه که به معنای پر حرفی است ور زدن است. نه ورد. یعنی ور به معنای پر حرفی و پرچانگی بدون دال است. و در فرهنگ خراسان رایج و مرسوم است. به نظر صحیح همان رَد مکن است. و واو عاطفه است. و شاید هم پر حرفی مستان را تعبیر کرده باشد به دعا و نیایش و وِرد چنان که پیش از این آه مستان را برتر از دعای عارفان بیان کرد.
خیام حکیم در رباعی قبل به بیان فوائد و منافع شراب پرداخت. در این رباعی به آیین و آداب شراب نوشیدن می پردازد. اگر قرار است که باده بنوشی یعنی شراب بخوری، بهتر آن است که در مجلس و محفل خردمندان چنین کنی نه آن که با اراذل و اوباش شراب بنوشی.
اگر چنان چه تو را فرصت و مجال آن نبود تا در جمع خردمندان می بنوشی راهی منزل محبوب شو و در کنار بت لاله رخ و زیبا روی شراب بنوش تا تا هم او و هم تو لذت دو چندان ببرید. هم چشم تو از دیدن یار لذت ببرد و هم لب و دهان تو از نوشیدن شراب. البته توصیه خیام آن است که لاله رخ نیز شما را بپذیرد و از دیدغار شما شادمان و خوشسحال باشد نه این که خودت را بر او تحمیل کنی.
البته چه در محفل خردمندان و چه در بر لاله رخان، اعتدلال را رعایت کنید.
نه چندان بخور کز دهانت بر آید
نه چندان بخور کز ضعف جانت بر آید.
نه زیاد مشروب بخور و نه هم دست رد بر سینه ساقی بزن. چون اگر ادب خوردن رعایت نکنی و زیاده روی کنی به ناچار دهانت باز خواهد شد و با پرچانگی همه چیز را خواهی گفت. افرادی که مست هستند همه اسرار زندگی خود را بر ملا می سازند. توصیه خیام این تست که شراب به اندک آن بسنده شود. و آن هم نه مدام و پیوسته بلکه گه گاهی لبی تر کن و آن هم نه در مرآ و منظر عوام بلکه به دور از چشم خلق. به نظر می رسد خیام هم خود را از نیش زیان و کنایه های عوام در امان نمی بیند و برایش مهم است که دیگران در باره او چه فکر می کنند و چه می گویند.
- ۱ نظر
- ۲۵ تیر ۹۹ ، ۲۳:۴۹