برخیزم و عزم باده ناب کنم
رنگ رخ خود به رنگ عناب کنم
این عقل فضول پیشه را مشتی می
بر روی زنم چنانکه در خواب کنم
مخاطب این رباعی خود خیام است. زبان حال خیام با خود است. در رباعی قبل مخاطب یار و آن لعبت کیش بود ولی در این رباعی مخاطب خود خیام است. به خود می گوید باید برخیزم و سراغ باده ناب را بگیرم. ناب به معنای خالص بدون افزودنی های دیگر. چه بسا بعضا شراب را با آب مخلوط کنند تا از غلظت آن بکاهند. نه. خیام به دنبال شراب ناب و خالص است. به خود می گوید برخیزم و شراب نابی بنوشم. با نوشیدن شراب حرارت بدن بالا می رود و صورت سرخ و به رنگ عناب در می آید.
در ادامه خیام می خواهد کار دیگری هم بکند و آن سرکوب عقل است. این عقل فضول که انگشتش را به هر سوراخی فرو می کند و در باره هر چیز چون و چرا می کند. این عقل را می خواهد سرکوب کند تنها راه سرکوب عقل نوشیدن می است. مشتی می به روی عقل زدن یعنی نوشیدن شراب و کنار زدن عقل. در حالت مستی چیزی به نام عقل بی معنا است.
عنایت داشته باشید که ما وقتی مطالعه می کردیم چنانچه چرتمان می گرفت بر می خاستیم و آبی به سر و صورت می زدیم و چرتمان می پرید. زدن مشتی آب بر صورت چرت را پاره می کند. اما خیام از زدن آب به صورت خود نمی گوید تا هوشیار شود بلکه از زدن مشتی آب بر صورت عقل سخن می گوید که شراب برای عقل همچون آب بر روی آتش است. آب آتش را خاموش می کند و شراب عقل را.
